معرفی کتاب

این کتاب از آثار متأخری است که به جریان شناسی نخبگان دوران مشروطیت پرداخته است. علی رغم تصریح به ادامه ی بررسی تا آستانه ی انقلاب اسلامی سال 57 در عنوان اثر، تفصیل بحث بیشتر در همان دوران مشروطه متوقف شده است. در این اثر علاوه بر دوره بندی و گونه شناسی جریان های روشنفکری به عنوان یکی از جریان های اصلیِ نخبگانی در تاریخ معاصر ایران، جریان شناسی تطبیقیِ دقیق و تفصیلی ای از علمای دوران مشروطه نیز در واکنش به اندیشه های روشنفکری و متجددانه ارائه شده که نویسنده در بخش دوم اثر با عنوان «موضع شناسی علماء» بدان پرداخته است.
تمایز این کتاب نسبت به آثار مشابه در استفاده از شاخص هایی است که با دقت کافی تنظیم شده اند و طبیعتاً پیرو آن، در بازتاب دستاوردهای پژوهش به نتایجی منجر شده اند که آثار مشابهی که همین شاخص ها را به کار برده اند، به خاطرعدم دقت لازم، از نشان دادن آن ها عاجزند. البته هدف نویسنده از ترتیب دادن این کار تطبیقی، رسیدن به موضع علماء و پاسخ به این پرسش های اساسی بوده است که چرا برخی از آن ها به مقابله با تفکرات روشنفکرانه و چالش با نخبگان فکری جدید برخاستند؟ آیا برای شریعت نگران بودند یا جامعه یا هر دو؟ و علل مخالفت آنان با بعضی از جریانات فکری و اجتماعی جامعه شان چه بود؟