معرفی کتاب

گذر زمان و پیدایش جریان ها و فرقه های مذهبی (درون ْدینی)، اثرگذاری «گرایش ها» را در اخذ و نقل حدیث، محتَمَل می سازد و طبعاً احتمال اثرگذاری هرگونه پیش فرض نیز زمینه ای برای کاهش اعتماد به مجموعۀ عظیم احادیث فراهم می آورد. مطالعۀ تاریخی احادیث و شناسایی جریان های مذهبی و میزان اثرگذاری هر کدام از آنها بر مجموعۀ حدیث امامیه بسیار اهمیت دارد. در این میان، برخی جریان ها، مانند: زیدیه، واقفیه، غُلات و سرانجامْ اخباریان، به دلیل گستردگی میراث حدیثی شان، نیازمند تأمّل جدّی ترند. بدین منظور، لازم است مهم ترین شاخصه های فکری هر یک از جریان های مذکور و نیز راویان، محدّثان، مصنّفات و متون متعلّق به آنها در میان میراث امامیّه شناسایی و آن گاه، میراث حدیثی امامیه با توجه به شاخصه های فکری آنها بازکاوی و ارزیابی شود. در این روش، میزان «منفردات» حدیثی هر یک از جریان ها، از «احادیث مشترک»، بازشناسی می شود و احادیث اختصاصی جریان های حدیثی، با معیارهای علمی (نظیر عرضه بر قرآن و سنّت)، نقد می شود. اهمیت تأمل در احادیث زیدیه و واقفیه زمانی بیشتر می شود که به «شیوۀ» محدّثان امامیه در نقل احادیث «موثّق» توجه شود؛ زیرا نزد بسیاری از محدّثان امامیه، امامی بودن، شرط وثاقت راوی نبوده است و خبر غیر امامی ثقه را نیز معتبر می دانسته اند. یکی از اهداف گروه پژوهشی تاریخ حدیث، فراهم آوردن مجموعه ای است که چالش های فرقه ای ـ نحله ای (در عرصۀ حدیث) را پیش روی محققان قرار دهد و کتاب اخباریگری (تاریخ و عقاید) ـ که پیش از این، به اهتمام این گروه پژوهشی منتشر گردید ـ ، گامی در همین مسیر بود.

در کتاب پیشِ رو، راویان زیدیِ حاضر در میراث حدیثی امامیه شناسایی، و روایات آنها به فراخور نیاز و به فراوانی عرضه شده است تا در یک نگاه کلّی، میزان راهیابی اخبار و دیدگاه های آنان را به منابع حدیثی امامیه نشان دهد. تلاش پژوهشگر در این اثر، گِردآوری تمامی راویان زیدیِ موجود در اسناد احادیث امامیه و بیان طرق و اسانید روایات راویان غیر امامی در رساندن میراث حدیثی زیدیه به منابع امامیه بوده است.

کتاب زیدیه و حدیث امامیّه، مقدمه ای است برای محققان علاقه مندی که می خواهند برای تحکیم و تقویت بنیادهای نظری خود، حدیث را در بستر تاریخی مطالعه کنند و فراز و فرودهای آن را با توجه به گرایش های فکری راویان، ناقلان و ناقدان بسنجند.