معرفی کتاب

پتر اشتام نویسنده‌ی جوان و مطرح سوئیسی با زبانی موجز و ساختاری نو اگنس را که یکی از تکان‌دهنده‌ترین رمان‌های عاشقانه‌ی سال‌های اخیر است نوشته است.

اگنس مُرده است. یک داستان او را کشت. تنها چیزی که اکنون از او باقی‌مانده، همین داستان است.

خواننده چطور باید این بیانیه را هضم کند؟ چه برداشتی باید از آن داشته باشد؟ چه چیزی در ادامه‌ی کتاب، انتظارش را می‌کشد؟ سادگیِ کلامِ پتر اشتام، این نویسنده‌ی سوئیسی، انتخاب واژه‌های شفاف، جمله‌های کوتاه و مخدوش کردنِ مرزِ میانِ واقعیت و خط داستانی، از این اثر کوتاه یک برگ برنده‌ی ادبی ساخته است. گرچه برش‌هایی از این سردرگمی هم برای خواننده رخ می‌دهد و هم برای قهرمانِ داستان. راویِ بی‌نام کتاب، اگنس را در گوشه‌ای از کتابخانه‌ی شیکاگو ملاقات می‌کند. اگنس چندین سال از او کوچک‌تر است؛ هر دو شریک‌های زندگی خود را دارند؛ هر دو آزادانه درباره‌ی آن‌دو شریکِ غایب صحبت می‌کنند؛ هر دو می‌نویسند. راوی زندگیِ اگنس را می‌نویسد و خودش آن را زندگی می‌کند. اگنس به راوی کمک می‌کند. راوی دچارِ وسواس فکری (و عاطفی؟) درباره‌ی اگنس می‌شود. معلوم نیست عشقی حقیقی میان این‌دو ریشه می‌دواند یا اینکه راوی/نویسنده/اشتام/خواننده همه‌چیز را خیال کرده است.

اگنس یک داستان عاشقانه‌ی ناآرام و گه‌گاه آزاردهنده است که ادبیات و نقاشی در آن جایگاهی ویژه دارند. نه داستان‌های اشتام به‌ندرت شادند؛ اما همان‌طور که راویِ اگنس می‌گوید: «از شادی، خوشبختی، خوشحالی داستان‌های جالبی خلق نمی‌شود. یکی یک‌زمانی گفته نوشتن از خوشبختی، سفیدنوشتن است. [خوشبختی] فرّار و شفاف است، مثل دود یا مِه. هیچ نقاشی را می‌شناسی که بتواند دود را نقاشی کند؟» و در ادامه‌، آن‌ها به انستیتو هنر شیکاگو می‌روند، به دنبال نقاشی یک دود یا تابلویی که انسان‌هایی شاد را به تصویر کشیده باشد. اینجاست که ژرژ سورا، نقاشِ نئوامپرسیونیستِ فرانسوی و اثرش، بعدازظهر یکشنبه در جزیره‌ی لا گرانده ژات، پا به داستان اگنس می‌گذارد. نقاشی را از نزدیک که نگاه کنید، نقطه‌هایی رنگی و تقریباً ناشفاف و تنها وقتی از آن فاصله داشته باشید، می‌توانید چشم‌انداز و درخت‌ها و آدم‌ها و فضای بی‌دغدغه‌اش را ببینید. برآیندِ لحظه‌ها، برآیندِ نقطه‌های درخشان زندگی است که روایتِ زندگی شخصیت‌ها را می‌سازد و تصویری، هرچند گذرا، در ذهنِ خواننده جا می‌گذارد. نوشته‌های پتر اشتام، با همین بازی‌هایش با نقطه و خط است که خواندنی می‌شوند.

اگنس جمله‌ای دارد بدین مضمون که هر بار کتابی را می‌خوانیم، طوری با قصه‌ی شخصیت‌ها همراه می‌شویم که انگار پایان کتاب، پایانِ خودِ ماست و گه‌گاه، پایانِ داستان، مثل بیدار شدن از یک کابوس است. بله بله! برای همین است که کتابی از پسِ کتاب دیگر می‌خوانیم و رمانِ کم‌حجم و (ظاهراً) ساده مثل اگنس، فکرمان را تا مدت‌ها مشغول نگه می‌دارد. آیا نویسنده می‌داند واقعاً با خواننده‌اش چه می‌کند؟ آیا قصدی جز این دارد؟