معرفی کتاب

رمان «دیلماج « در زمینه ادبیات داستانی است که ساختاری تاریخی تخیلی دارد و سرگشتگی های یک انسان روشنفکر در دوره قاجار را به تصویر کشیده است. حمید رضا شاه آبادی در این اثر شخصیتی خیالی به نام «میرزایوسف خان مستوفی» ملقب به «دیلماج» خلق کرده که اگر چه در تاریخ ادبیات داستانی بی سابقه نیست اما می توان از آن به عنوان حرکتی کم سابقه یاد کرد.
نفوذ در دوران های مختلف و ساخت و ساز شخصیت هائی مربوط به یک برهه از تاریخ، ابتکاری است که بسیاری از نویسندگان متقدم ایران به نحو شایسته ای آن را مورد استفاده قرار داده اند و آثاری از خود به یادگار گذاشته اند که هم اکنون در حکم شاهکار به آن ها نگاه می شود.
شخصیت «دیلماج» با تصویری که شاه آبادی ارائه داده نمی تواند شخصیتی مخصوص به یک دوران خاص تاریخی باشد بلکه شخصیت متکثری است که رد پایش را می توان در هر زمانه ای یافت.
حمیدرضا شاه آبادی در باره رمان خودش می گوید: زمانی که مردم ما با مفاهیم جدید آشنا شدند و روشنفکران جامعه با توجه به شرایط زمانه به مقایسه کشور خود با کشورهای پیشرفته پرداختند و تلاش کردند این فاصله را پر کنند شاهد اتفاقات زیادی هستیم که موجب سر خوردگی آن ها می شود و بسیاری از آن ها در مسیری قرار می گیرند که با هدف اولیه شان در تضاد و تناقض است و «دیلماج» حدیث روشنفکری آن عصر است، روشنفکری که با عشق آزادی و ترقی ایران شروع می کند و در جریان تحولات در مسیری دیگر قرار می گیرد.
به تعبیری دیگر می توان گفت که شخصیت دیلماج شخصیتی محکوم در محیط است و قصد دارد که به شیوه روشنفکری تمام دوران های گذشته، یک شبه ره صد ساله برود و از پس رفع همه نارسائی ها برآید.