معرفی کتاب

در این سال ها غزلیات بیدل بسیار منتشر شده است، ولی هر چه بوده غزلیات چاپ کابل بوده است.
هیچ اغراق نیست اگر بگویم که یکی از دلایل اصلی مشکلات بیدل خوانان امروز در فهم شعر او، خطاهایی است که در دیوان های فعلی وجود دارد. به این بیت از دیوان کابل توجه کنید:
ذره ها در آتش وهم عقوبت پر زنند / یاد عفو این قدر تفسیر عار رحت است

طبیعتاً اگر کسانی به استناد چنین بیت هایی بیدل را شاعر مغلق سرا و حتی مهمل باف هم بپندارند، چندان مقصر نیستند، چون این بیت به راستی معنی محصلی ندارد. حالا همین بیت را در این تصحیح جدید از غزلیات، ببینید:
ذره ها در آتش وهم عقوبت پر زنند / یاد عفوِ این قدر تقصیر، عارِ رحمت است

با همین اصلاحی که صورت گرفته است، بیت نه تنها به سامان می شود که معنایی بسیار لطیف هم می گیرد. شاعر می گوید برای آن رحمت الهی، عار است که عفو کردن این تقصیرهای اندک ما را یادآوری کند.
موارد از این قبیل بسیار است تا نشان دهد که نسخه های مغلوط و گاه تحریف شده از دیوان بیدل چه قدر دریافت ما از شعر او را ناقص و حتی گاه باژگونه ساخته و به چه پیمانه، شارحان شعر او را به پریشانی و حتی توجیه های عجیب و غریب برای بیت هایی واداشته است که در اصل غلط بوده اند.

ویژگی های مهم این چاپ از غزلیات بیدل:
ویژگی مهم این کتاب این است که بر خلاف دیگر دیوان های بیدل چاپ ایران در این سال ها، فقط متکی به چاپ کابل نیست و در آن از نسخه های خطی تازه یاب، به پیمانه ی بزرگی استفاده شده است.

تلاش ستودنی مصححان برای روشن ساختن قرائت شعرها دیگر ویژگی این اثر می باشد. شعر بیدل از نظر قرائت از دشوارترین شعرهای فارسی است و بسیار بیت های او را به گونه های مختلفی می توان خواند که البته از این میان غالباً فقط یکی درست است و تشخیص آن صورتِ درست، گاه قدری دشوار.

ویژگی بسیار مهم بعدی، ترتیب دقیق غزل ها بر حسب حروف الفبا و آن هم همه حروف قافیه و ردیف است، نه فقط آخرین حرف. دیوان های قبلی از این نظر واقعاً نقص داشت، به گونه ای که برای یافتن بیتی از یک غزل در حرف «د» باید چندصد صفحه حرف «د» را ورق می زدیم.