سبد خرید 0

هیچ محصولی در سبد خرید نیست.

  • مطاف عشق
  • /
  • وبلاگ
  • /
  • ترک سیگار و شیوه‌های اقناع مخاطب در تغییر رفتار مصرف سیگار در 1 مقاله

ترک سیگار و شیوه‌های اقناع مخاطب در تغییر رفتار مصرف سیگار در 1 مقاله

ترک سیگار

                           تحلیل محتواي سایتهاي پربازدید ایرانی در حوزه سلامت از منظر شیوههاي ترک سیگار

                                                              و اقناع مخاطب در تغییر رفتار مصرف سیگار

                                                                                     (فروردین شهریور 1396(

                                                                                                              سیده زهرا اجاق، امین رمضانعلی
                                                                                                      تاریخ دریافت :1/2/1397تاریخ پذیرش:19/5/1397
به نظر می رسد که رسانه ها و فضاي مجازي به مثابه یکی از عوامل مداخله گر در تغییر رفتار می توانند در ترغیب افراد به ترك سیگار ایفاي نقش کنند .مسئله این مقاله، شناخت معیارهاي نگارش محتواي سلامتمحور ترغیبکننده به ترك سیگار و تحلیل وضعیت پایگاههاي اطلاعاتی سلامتمحور اینترنتی از این منظر است.
با مفروض دانستن احتمال کارآمد بودن این مقولهها و با استفاده از رویکرد کیفی و روش تحلیل محتواي جهتدار، محتواي مرتبط با «ترک سیگار» تولید و منتشرشده در هشت سایت پربازدید حوزه بهداشت و سلامت را ارزیابی میکند .نتایج این پژوهش نشان میدهند که اطلاعات سلامتمحور سایتهاي تحلیلشده، ظرفیت چندانی براي ایجاد قصد /تغییر رفتار در مخاطب سیگاري و ترک سیگار را ندارند.
این محتواها بیش از هر چیز با استفاده از مقولههاي ترس، نقلقول و ارائه نتیجهگیري روشن، تولیدشدهاند که حاکی از ظرفیت نهچندان زیاد سایتها در تغییر نگرش مخاطب سیگاري برای ترک سیگار است .براي نگارش محتواي اقناعکننده، لازم است که مطلب اقناعکننده به ترك سیگار با توجه به 13 مقوله دیگر که در سه اصل کلی نگرش، هنجارها و کنترل رفتاري درك شده و متناسب ساختن آنها با موضوع قرار دارند، تولید شود.

 

واژههاي کلیدي:

ترک سیگار، ارتباطات سلامت، نظریه رفتار برنامهریزيشده، نظریه اقناع، سایتهاي حوزه بهداشت و سلامت،

مقدمه

ارتباطات سلامت راهبردي، کلیدي در اطلاعرسانی به عموم، درباره مسائل بهداشت و سلامت است و برآیند آن، افزایش آگاهی از ابعاد بهداشت فردي و جمعی است. یکی از موارد مهم مطالعاتی در این حوزه، مبارزه با مصرف سیگار و افزایش آگاهی عمومی در مورد عوارض سیگار کشیدن بر سلامت افراد است .امروزه استعمال دخانیات معضل بهداشتی جهانی است و پیشبینی میشود تا سال 2020 میلادي از هر سه مورد مرگ در افراد بالغ، یک مورد آن به دلیل مصرف دخانیات باشد .در حال حاضر در کل جهان حدود یک میلیارد سیگاري وجود دارد که برآورد میشود تا سال 2030 یک میلیارد نفر دیگر نیز شروع به کشیدن سیگار کنند )علایی و همکاران،1390.(

بر اساس آمار ارائه شده از سوي وزارت بهداشت جمهوري اسلامی ایران در سال 1395 حدود 15 میلیون نفر در ایران سیگار مصرف میکردند .همچنین این آمار از کاهش سن مصرف سیگار در ایران به مرز 11 سالگی خبر میدهد. سرانه مصرف سیگار در ایران بر اساس آمارهایی که مراکز و مسئولان داخلی اعلام میکنند چیزي نزدیک به 1050 تا 1176 نخ در سال براي هر بزرگسال است. رتبه جهانی ایران درمصرف سیگاردر بین121 کشور جهان 69است، یعنی مصرف سرانهایرانیها از سیگار764 نخ در سال است )آمار جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران،1395)

اینترنت همچون تیغ دولبه اي است که میتواند هم موجب ارتقاء سلامت و هم موجب سلب سلامت فرد شود )فردوس فرد،1394.(

ازاینرو، پژوهش حاضر، با تمرکز بر جنبه مثبت اینترنت، قصد دارد با شناسایی ویژگی پیامهای ترغیبگر به ترك سیگار، وضعیت برخی از سایتهاي اینترنتی را در نحوه تولید اطلاعات علمی و پزشکی و تغییر رفتار، تحلیل کند.

پیشینه پژوهش در مورد ترغیب مخاطب در ترک سیگار

مرور پیشینه پژوهش بر اساس مطالعات صورت گرفته در سه حوزه مربوط به موضوع پژوهش به سه دسته قابلتقسیم است:

الف (مطالعاتی که با ارائه اطلاعات کمّی به میزان مصرف سیگار، گرایش به مصرف و ترك سیگار پرداختهاند.

ابراهیمی و همکاران )1394 (در رابطه با الگوهاي مصرف سیگار در بزرگسالان در ایران و مظلومی و همکاران )1389 (نیز وضعیت مراحل تغییر ترك سیگار در کارمندان شهر خرمآباد را مطالعه کردهاند.

ب (پژوهشهاي مرتبط با حوزه نظریه رفتار برنامهریزي، اغلب به نقش این نظریه در تغییر نگرش و هنجار ذهنی و کنترل رفتاري بر ترک سیگار اشاره دارند و این نظریه را در ایجاد رفتارهاي روانی سالمتر و ترك عادات غلط مثل ترک سیگار در حوزه سلامت در زندگی بهکار بردهاند.

 پژوهش‌ها در زنان مصرفکننده قلیان، در شهر بوشهر نشان داده که زنان با سطح سواد پایینتر، خانهدار، طبقه اجتماعی نازلتر و تمکن مالی کمتر، نسبت به دیگران گرایش بیشتري به مصرف قلیان دارند .

میرزایی علویجه و همکاران )1392 (هم با استفاده از نظریه رفتار برنامهریزي شده براي درك رفتار مخاطب در ترك سیگار یا عدم مصرف سیگار، از سازه هنجارهاي ذهنی نظریه رفتار برنامهریزيشده استفاده کرده و اهمیت نقش قصد رفتاري پدران در تبیین انجام رفتارهاي پیشگیريکننده فرزندان را نشان دادهاند.

ج(مجموعه مطالعاتی که به تعریف نظریههاي حوزه اقناع و کاربرد آنها،در رسانهها پرداختهاند. امیري و شفیعیان )1394( ارتباط بین مفاهیم ترغیب، رسانهها و زبان اقناعی برای ترک سیگار را نشان داده و نکاتی براي تبدیل زبان رسانه به اقناع ارائه کردهاند.

بر اساس این مطالعه، رسانهها با استفاده از زبان اقناعی قادرند پیامهایی را که واقعیت را نشان میدهند، تولید بکنند و برافکار و نگرشهاي افراد برای ترک سیگار اثر بگذارند.

بدین ترتیب، پژوهشها به چهار حوزه اینترنت و فضاي مجازي، مصرف سیگار و دخانیات، کاربرد نظریه رفتار برنامهریزي شده و کاربرد مفاهیم اقناع بهطور جداگانه پرداختهاند. ولی پژوهش حاضر با ترکیب چهار حوزه یادشده میکوشد تا با تحلیل محتواي سایتهاي پربازدید در زمینه بهداشت و سلامت از منظر اثرگذاري محتوا در اقناع مخاطب براي تغییر رفتار مصرف سیگار«ترک سیگار»، پیشنهادهاي کاربردي براي تولید محتوا ارائه دهد.

 

 

مدل مفهومی :ترکیب نظریههاي رفتار برنامهریزيشده و اقناعی(برای ترک سیگار)

قدرت رسانهها در تأثیرگذاري بر سلامت فردي و عمومی در ترک سیگار تا حدودي ناشی از مدت زمانی است که افراد صرف استفاده از آنها میکنند .

رسانهها در قلمرو سلامت، چندین کارکرد دارند :

کارکرد اطلاعرسانی، یعنی افزایش آگاهی و دانش.

کارکرد ابزاري، به معنی قادر ساختن به عمل.

کارکرد اشتراکی، که مردم را گردهم جمع و سرمایه اجتماعی تولید میکنند و کنترل اجتماعی که معناي مشروعیتزایی یا مشروعیتزدایی براي رفتارهاي معین مربوط به سلامت را میدهد) مهدي زاده،1393:157 .(

این مقاله درصدد ارائه معیارهایی براي تولید محتوا و اطلاعات سلامت محور است که ضمن اطلاعرسانی و مشروعیتزدایی از مصرف سیگار، موجب ترغیب مخاطب به تغییر رفتار مصرف سیگار«ترک سیگار» شوند

قصد و ارداه به ترک سیگار، به سه عامل بستگی دارد:

* نگرش

نگرش در تعریف کلاسیک، عبارت است از آمادگی ذهنی و عصبی که از طریق تجربه سازمان مییابد و بر واکنش فرد در مقابل تمام اشیا و وضعیتهایی که به آن ربط دارد، اثري هدایتکننده یا پویا بهجا میگذارد )بونر و وانک، 1390 .(

نگرشبهرفتار، طرز تفکر فرد رانسبت به آن نشان میدهد. براي مثال چنانچه فکر کردن به رفتار نابهنجاري براي فرد لذتبخش یا خوشایند باشد، نشانگر این است که فرد به انجام این رفتار نگرش مثبتی دارد .

 *هنجارهاي انتزاعی

اعتقادات فرد درباره انتظارات دیگران و نیز انگیزه او براي برآوردن این انتظارات باعث شکلگیري هنجارهاي انتزاعی میشود .همچنین اگر فرد تصور کند، مردمی که او انگیزه برآوردن انتظارات آنها را دارد، نسبت به رفتار مثلا ترک سیگار، نظر مثبتی دارند، یک هنجار انتزاعی مثبتی را میتوان در او انتظار داشت و او را در ترک سیگار کمک می‌کند.

* کنترل رفتاري درك شده

کنترل رفتاري درك شده عبارت است از درجهاي از احساس فرد در مورد اینکه انجام یا عدم انجام یک رفتار تا چه حد تحت کنترل ارادي وي است، مثلا آیا ارداه ترک سیگار را دارد . عوامل کنترل شامل عوامل داخلی و عوامل خارجی است. فاکتورهاي داخلی مربوط به شخص بوده و شامل مهارتها، تواناییها، اطلاعات و احساسات است و عوامل خارجی نیز به فاکتورهایی همچون عوامل محیطی یا شغلی اشاره دارند )فیروزآبادي و همکاران،1393.(

بهطورکلی هرچقدر نگرش، هنجار ذهنی و کنترل رفتاري براي رفتار موردنظر«ترک سیگار» مثبتتر باشد، تمایل فرد به انجام آن رفتار بیشتر خواهد بود.

 

 

* نظریه اقناع مخاطب در ترک سیگار

اقناع غایت هر ارتباط، اعم از انسانی یا رسانهاي است .براي تحقق اقناع، رسانهها باید به عمق ذهن انسانها و ژرفاي دل آنها دست یابند که پیامشان توسط عقل فهمیده شود و سپس ازنظر بُعد عاطفی به دل بنشیند )ساروخانی، 1383)

بر اساس این نظریات جدید فرایند اقناع زمانی روي میدهد که افراد معنیهایی که در فضایی خاص به پیامها نسبت میدهند، را درونی کنند. 

این رویکرد گاهی تبدیل به رویکرد دادوستدي شده و بر انتخاب دریافت کننده تأکید دارد) بینگر ،1376.(»   اتولر بینگر1«، روش و شیوههاي متقاعد سازي را با پنج طرح شرح میدهد که شامل:

* تداعیمخاطبان

سادهترین شیوه متقاعد سازي برای ترک سیگار است .این طرح بر اساس اصل تداعی معانی بنیانگذاري شده است. در ذهن مخاطبان مواردي به عنوان ارزش وجود دارد، شخصیتهایی به عنوان الگو مطرح هستند ، نمونههاي پذیرفته شده و مورد قبولی در ذهن مخاطبان وجود دارد.

فرستنده پیام باید مورد خود را همسو و همجهت با آنچه از پیش در ذهن مخاطبان وجود دارد، دانسته و این بخش را برجسته کند تا مخاطبان اصول پیام جدید را هماهنگ و در تأیید دانستههاي  پیشین خود بدانند و متن پیام را بپذیرند. اصل تداعی بر فنون تکرار و مجاورت استوار است.

 

 

* منطقی و منصف بودن

در زمینه‌های پیشرفته، اصل تداعی معانی چندان کار‌ساز نیست و باید از روش افزایش آگاهی مخاطبان و دادن اطلاعات بسیار و گوناگون در آن زمینه خاص مثلا ترک سیگار و توسل جستن به ارزش منطقی بودن مخاطبان بهره گرفت. این طرح بر این ایده استوار است که  چنانچه به مخاطبان اطلاعات درست، مؤثر و قابل فهم و منطقی ارائه شود آن‌ها هم به نتیجه گیري درست دست خواهند یافت.

* نیازها و انگیزه ها

این طرح بر این اصل پایه گذاري شده که چنانچه بخواهیم مخاطب عقیده و موضع گیري خاصی«ترک سیگار» را بپذیرد باید بدانیم چه انگیزه اي وي را وادار به اتخاذ آن موضع می کند و آن عقیده خاص چه نیازي از وي را برآورده می کند. به بیانی ساده‌تر، ما نمی توانیم کسی را متقاعد کنیم، مگر اینکه به او بفهمانیم پذیرش نگرش جدید«ترک سیگار»، نیازي را از او برآورده می کند.

 

 

* هنجارهاي اجتماعی

تاریخچه زندگی مخاطبان، گذشته آن‌ها، هنجارهاي گروهی و منافع و وابستگی هاي آن ها باید مورد توجه قرار گیرد. همچنین پیام گذاران، پذیرش پیام جدید را در خدمت مخاطبان مطرح کنند و برشمارند. وجود رسوم، سنت ها، معیارها، قواعد، ارزش ها، مدها و سایر معیارها بیانگر این مسئله است که هنجار اجتماعی بر رفتار ونگرش فردي تأثیر می گذارد.

* ویژگی هاي شخصیتی مخاطبان

فرستنده پیام هاي اقناعی نباید از یاد ببرد که هر فردي داراي ویژگی هاي روانی خاص خود است. ویژگی هاي شخصیتی افراد می توانند تعیین کننده روش هاي اقناعی یا ترغیبی وي برای ترک سیگار باشند. پیام گذار اقناعی باید توجه کند که فرد مخاطب ممکن است در برابر شیوه هاي اقناعی آسیب پذیر باشد. ازاین رو احتمال دارد رشته ارتباطی او و مخاطب ازهم گسسته شود (بینگر، 1379).

اجزاء نظریه متقاعدسازي، معیارهایی را براي درك حضور یا نبود اجزاء نظریه رفتار برنامه ریزي شده در اختیار این پژوهش می گذارند تا با تحلیل متون مندرج در سایت‌هاي حوزه سلامت در ایران ظرفیت آن‌ها براي ایجاد تغییر رفتار«ترک سیگار» در مخاطب را متوجه شویم.

یافته‌های پژوهش

الف (توجه به تغییر نگرش در تغییر مصرف سیگار و ترک سیگار در مطالب سلامت محور سایتها

تعداد یازده کد استخراج شده از نظریه اقناعی بینگر، نشاندهنده ظرفیت متن در تغییر نگرش مخاطب هستند .همچنان که پیشتر توضیح داده شد نگرش یکی از سه اصل نظریه رفتار برنامهریزيشده است.

اول (انگیزه

متون منتشرشده در سایتهاي سلامتمحور پربازدید ایرانی بر مضرات مصرف سیگار تأکیددارند.تولیدکنندگان متون به سه طریق در ایجاد انگیزه به ترك سیگار تلاش کردهاند :الف) آگاهی بخشی به مخاطب سیگاري که پس از ترك سیگار از نظر سلامتی حال بهتري خواهد داشت، ب) اشاره به روز جهانی بدون دخانیات و ج (دادن انگیزه از طریق انتقال تجربیات افرادي که خودشان ترك سیگار کرده‌اند

.به نظر میرسد که مفهوم انگیزه در قالب توجه به بهبود بیماريها و دستیابی به وضعیت سلامتی بهتر پس از ترك سیگار مورد توجه تولیدکنندگان محتوا در سایتها قرار گرفته است .لازم به بیان است که انگیزه در ترك سیگار نقش مهمی دارد .انگیزه یکی از محركهاي اصلی تغییر نگرش است و انگیزه دادن دیگران میتواند فرد سیگاري را بیشتر به سمت ترك سیگار راغب کند )محلوجی، 1396.(

دوم (نیازها

مضامینی در متون وجود دارند که توضیح میدهند چرا مخاطب به سیگار وابسته شده و احساس نیاز میکند یا برعکس چه نیازهایی موجب ترك سیگار میشود .اما متون کارآمد در ترغیب مخاطب به ترك سیگار باید بتوانند از شیوهها و مقولاتی استفاده کنند که ترك سیگار را همچون نیاز مخاطب ترویج کنند .مثلاً بر اساس پژوهشها با افزایش 10 درصدی قیمت سیگار حدود 5 تا 8 درصد از مصرف مستقیم آن کم میشود. نیز نشان میدهند که افراد جوان نسبت به افراد مسن، با افزایش قیمت سیگار مصرفشان کمتر میشود.

سوم (منابع موثق

یکی از مواردي که میتواندهم در جلب توجه به رسانه و هم در حفظ مخاطب رسانه، اثرگذار باشد مقوله اعتماد مخاطب به آن رسانه است که با اعتبار خود آن رسانه بهمثابه منبع و منابعی که مورداستفاده و استناد قرارداده، رابطه دارد. منبع معتبر موجب تغییر عقیده بیشتري میشود و تاثیر گذارتر در ترک سیگار )وردي نژاد و بهرامی، 1388:6768 .(ویژگیهاي منبع معتبر را معمولاًقابلاعتماد بودن، متخ بودن و دلپذیر بودن ذکر کردهاندwww.SID.ir

بر اساس یافتههاي پژوهش میتوان گفت که تقریباً نیمی از مطالب منتشرشده در سایتهاي موردمطالعه داراي ارجاع به لینک منبع موثق هستند .دادن لینک ارجاع براي هر متن و خبر از ملزومات اعتباربخشی به آن سایت است؛ بهطوريکه مخاطب با دیدن متنی که داراي لینک ارجاع به سایت اصلی و معتبر است، احتمالاً اعتماد بیشتري به آن سایت میکند .
چهارم) نتیجه گیري روشن

متن یا خبر باید به طور کاملاً شفاف پیام خود را به مخاطب منتقل کند. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهند که همه متون مورد تحلیل در پاراگراف پایانی خود،نتیجه نهایی را به روشنی بیان کرده اند. در واقع، متون به سه شکل محتواي خود را جمع بندي کرده‌اند:

الف (جمعبندي بهصورت هشدار دادن به مخاطب در جهت ترك سیگار و بهبود سلامتی فردي مانند :»هرسال مصرف سیگار میتواند عوارض مربوط به آن که مهمترینشان، سرطان ریه است را بهصورت تصاعدي افزایش دهد«) خبرگزاري مهر، 1396 :سایت.(

ب (جمعبندي بهصورت اشاره به بیماري خاصی و سرطان مانند:»مصرف سیگار در دوره نوجوانی میتواند آسیب جبرانناپذیري به رشد نوجوان بزند و آغاز ابتلا به سرطان ریه و حنجره باشد«) سلامت نیوز، 1396 :سایت.(

ج (جمعبندي بهصورت ارائه گزارش از نتیجه برنامه تدوین شده مانند گزارش فعالیت ورزشی، برنامههاي تغذیه و فعالیتهاي پیادهروي؛ مانند »برنامه ورزش روزانه بهصورت سی دقیقه نرمش یا برنامه پیادهروي مرتب و منظم میتواند در جهت ترک سیگار مؤثر باشد«) جمعیت مبارزه با استعمال دخانیات ایران، 1396 :سایت.(

پنجم( ترس

ترس، عنصر مؤثري در تغییر نگرش است. بعنوان مثال ترس باعث تغییر نگرش در مصرف سیگار و منجر به ترک سیگار می‌گردد .»اهمیت ترس، ازنظر آمادگی بخشی به فرد، درباره مضرات مصرف سیگار است که میتوان آن را اولین گام در جهت تحریک او به ترك سیگار دانست«

یافتهها در این تحقیق نشان میدهند که استفاده از ترس در هفت قالب تنظیمشده است:

الف (ترس از ناتوانیهاي جسمی ناشی از مصرف سیگار، ب (ابتلا به بیماريهاي مختلف با تأکید بر انواع سرطان و مخصوصاً سرطان ریه و حنجره، ج (از بین رفتن زیبایی و ایجاد چروك در پوست بدن، د (ناتوانیهاي جنسی و بارداريهاي خطرناك ر) پیري زودرس، ز (سموم تشکیلدهنده سیگار،  ژ (پیشزمینه بودن مصرف سیگار در گرایش به اعتیاد به مواد مخدر .همچنین قالب ابتلا به بیماريها بهویژه سرطانها بیشترین استفاده را در تولید محتوا داشته است.

 

ششم( تکرار

یکی از اصلیترین موارد در برنامهریزي اقناع مخاطب برای ترک سیگار، میزان تکرار پیام است .هر نوع یادگیري عبارت از ایجاد و تقویت رابطه بین محركـپاسخ است و این ارتباط در اثر تکرار، تقویتشده و بهصورت عادت درمیآید .اما باید دقت داشت که تکرار بیش ازحد یک پیام، نوعی نگرش منفی و احساس ناخوشایند نسبت به آن در مخاطب ایجاد میکند و او را در ترک سیگار کمک می‌کند. )سورین و تانکارد، 1388:284 .(

هفتم) مقایسه

در این پژوهش، متونی که وضعیت افرادي که سیگار مصرف می کنند را با افرادي‌که سیگار نمی کشند یا ترک سیگار کرده اند در مراحل مختلف عمر و سنین گوناگون مقایسه می کنند از این کد استفاده کرده اند. که این کد کمتر در سایت‌ها بچشم می‌آید.
الف) سایت دکتر سلام در یکی از متون خود به مقایسه بین سالمندان سیگاري و غیر سیگاري پرداخته است.
ب) سایت خبرگزاري مهر در یکی از متون ضمن شرح نتایج آزمایشی خاص به مقایسه بین مردان سیگاري که مصرف ویتامین با دوز بالا دارند با مردانی که مکمل ویتامین مصرف نمی کردند درخطر ابتلا به سرطان ریه، پرداخته است
ج) سایت سلامت نیوز نیز به یک مورد مقایسه در انجام فعالیت ورزشی در گروه آزمایش با دیگران در متن خود اشاره داشته است.

هشتم( قالببندي و شمایل سایت

اصول طراحی یک سایت مناسب را به شرح زیر بیان میکند: صفحه شلوغ به نظر نیاید. رنگهاي متضاد براي نمایش مطالب استفاده شوند. در متون خبري حتماً عکس و فیلم مرتبط وجود داشته باشد. حجم عکسهاي مورد استفاده در صفحات سایت کم و فشرده باشد تا جستجو در میان صفحه سایت با سرعت انجام شود. فونت مورد استفاده براي متون در سایت کاملاً خوانا و استاندارد باشد. درنگارش متون سایت غلط املایی وجود نداشته باشد. لینکهاي بهکار رفته در سایت بهروز باشند. قسمتهاي ارتباط با ما از طریق تماس، ایمیل و آدرس حتماً وجود داشته باشد)سلمانی، 1389 :117(.

نهم( نقلقول

نقلقول به این معنی است که در قسمتهایی از متون، از افراد مرتبط مانند مسئولان و پزشکان نقلقولی ارائهشده باشد .باید توجه داشت که استفاده ازنقل قول از افراد معتبر به افزایش میزان اعتبار متن نیز کمک میکند .

دهم( شدت

در این کد، محتوا از لحاظ استفاده به اندازه و کافی از میزان فشار و شدت بهصورت دو جنبه مثبت و منفی تحلیلشده است .منظور از جنبه منفی استفاده از عبارات هشداردهنده و تهدیدکننده مانند بیماريزا بودن، باعث مرگومیر شدن و ابتلا به سرطان در فرد مصرفکننده سیگار است .منظور از شدت مثبت نیز استفاده از عبارات امیدبخش و مثبت است، که به ترک سیگار کمک می‌کند.

یازدهم (منطقی بودن محتوا 

در عصر ارتباطات، دسترسی به اطلاعات دشوار نیست، اما تشخیص اطلاعات موثق از اطلاعات غیر موثق میتواند بسیار دشوار باشد؛ چرا که منابع مختلف، اطلاعات متعددي درباره یک موضوع مشترك در اختیار افراد قرار میدهند که گاه این اطلاعات در یک راستا نیستند.

مخاطب یا درباره یک مسئله اطلاعات دارد و با دریافت اطلاعات اشتباه اعتمادش را به یک رسانه از دست میدهد؛ یا اطلاعات ندارد و هر آنچه را که به او ارائه میشود، میپذیرد و به حافظهاش میسپارد .در هر دو حالت، ارائه اطلاعات نادرست به رسانه آسیب میزند )سعادت پور ،1389.(

ب (توجه به هنجارها در تولید محتواي سایتهاي سلامتمحور

تعداد دو کد استخراج شده از نظریه اقنـاعی بینگر کـه در ادامـه آمـده، بـه مفهـوم هنجارهاي جامعه و اثرگذاري بر تغییر رفتار مخاطب می پردازند .لازم به بیان است کـه هنجار، دومین اصل از اصول سهگانه نظریه رفتار برنامهریزي شده است )جدول9.(

اول (آدابورسوم و انتظارات جامعه

مضامین مورد استفاده در متون مورد مطالعه را میتوان در دو دسته قرارداد :الف (مضامینی که به تغییر سبک زندگی خانوادهها و تغییرات آدابورسوم اشاره دارند. نویسندگان به تغییراتی توجه دارند که موجب از بین رفتن زشتی مصرف دخانیات در جامعه شدهاند؛ ب (اشاره به بازه زمانی خاص )ایام ماه رمضان (و فرهنگ جامعه به مثابه فرصتهایی مغتنم جهت مقابله با سیگار کشیدن درملأعام، که موثر در ترک سیگار است.

دوم( الگوهاي مخاطب

بهمنظور الگوسازي در تولید محتوا، سایتها میتوانند توجه مخاطبان را به چهرههاي معروف یا ستارهها، مانند هنرمندان و ورزشکاران جلب کنند. سایتها میتوانند از طریق مصاحبه با این شخصیتها در رابطه با ترغیب به ترک سیگار به تولید محتوا بپردازند .

الگوهایی که متون مورد مطالعه براي مخاطب به منظور ترغیب او براي ترك سیگار ارائه دادهاند در دو دسته کلی قرار دارند :الف (خانواده فرد، که در قالب نقش فضا و استحکام خانواده در مصرف سیگار توسط فرزندان ارائه شده است.
ب (چهرههاي محبوب و مشهور مانند هنرمندان و ورزشکاران.
ج (توجه به کنترل رفتاري درك شده در تولید محتواي سایتهاي سلامتمحور تعداد سه کد استخراج شده از نظریه اقناعی بینگر به مفاهیم اهداف، توانـایی هـاي مخاطب و تهییج می پردازند و این مفاهیم را اثرگذار بر قصد رفتاري مخاطب( ترک سیگار) می‌داننـد .

عوامل موثر در ترک سیگار

اول (اهداف و آرمانها

در این کد به هدفگذاري در ترك سیگار و ترسیم آینده براي مخاطب مصرفکننده توجه میشود .تحلیل متون سایتهاي سلامتمحور ایرانی نشان میدهد که این متون به اهداف دولت در بهبود سطح سلامت عمومی و اهداف درمان بیماران پس از ترك سیگار توجه کردهاند .به نظر میرسد که محتواي سایتها از توجه به اهداف فردي و خانوادگی و همچنین اهداف مالی و اقتصادي غافل بودهاند.

دوم (تواناییهاي شخصی مخاطب

نمونههاي مضامین مرتبط با این کد فعالیتهاي فیزیکی و همچنین برنامههاي ورزشی براي افراد است. این نشان میدهد که نبود سرگرمی، شغل و هدف باعث هدر رفتن اوقات فراغت بخصوص در بین جوانان میشود و این مسئله ارتباط مستقیم با مصرف سیگار از روي بطالت اوقات فراغت دارد )افراسیابی و مداحی، 1395 .(

سوم (تهییج
هر مفهومی که مخاطب را براي ترك سیگار تشویق کند یا در وي ایجاد برانگیختگی براي بهبود وضعیت سلامت خود کند و مثلاً راهکارهایی براي فائق آمدن بر احساس نیاز به مصرف سیگار بدهد واجد کد تهییج است.
مضامین یافته شده در این پژوهش شامل چهار دسته هستند :الف (برانگیختگی مخاطب براي جایگزین کردن تفریحات متنوع بجای مصرف سیگار، ب (ایجاد سرگرمی براي اوقات اتلاف وقت مخاطب، ج (ایجاد هیجان مثبت در مخاطب که وي را به سمت دلزدگی از سیگار و «ترک سیگار» سوق دهد، د (آگاهی بخشی به مخاطب درباره اینکه پس از ترك سیگار، وضع سلامت جسمانی او بهتر میشود.
نتیجهگیري

این مطالعه نشان میدهد که استفاده از 16 مفهوم شناساییشده در ترکیب نظري میتوانند در تولید محتواي سلامتمحور براي اقناع مخاطب به ترک سیگار اثرگذار باشند .هرچه فرد نگرش مثبتتري نسبت به انجام رفتار«ترک سیگار» داشته باشد، احتمال وقوع آن رفتار بیشتر است و هرچه فرد نسبت به یک رفتار«ترک سیگار» نگرش منفی داشته باشد، احتمال دوري وي از انجام آن رفتار نیز بیشتر میشود.

درمجموع، پژوهش حاضر نشان میدهد که بر اساس اصول نظریه رفتار برنامهریزي شده و ترغیب، سایتها در تولید و نشر محتواي مربوط به سیگار و ترغیب مخاطبان به ترك سیگار، توانایی ایجاد قصد به تغییر رفتار یا تغییر رفتار را ندارند .میتوان گفت که این سایتها شاید بتوانند اندکی بر نگرش مخاطب تأثیر بگذارند و او را ترغیب به ترک سیگار کنند، ولی محتواي آنها تقریباً هیچ ارتباطی با دو اصل دیگر تغییر رفتار یعنی هنجارها و اصل کنترل رفتاري«ترک سیگار» درك شده ندارند.

نتیجه دیگر این تحقیق، دستیابی به اصول تدوین محتواي ترغیبگر به ترك سیگار با استفاده از ترکیب نظري است که در بخش مربوطه ارائه شد.

منابع
برگشت به بالا
خرید اینترنتی کتاب و محصولات فرهنگی با تخفیف و ارسال سریع